Leczenie bólu
Rodzaje bólu
Jaki rodzaj bólu towarzyszy OAB i IC?
Co to jest ból neuropatyczny?
Leki stosowane w bólu neuropatycznym
Inne metody leczenia bólu neuropatycznego
Endorfiny
Rodzaje bólu
Ból jest jedną z najważniejszych informacji przekazywanych nam przez organizm. Jest przykrą zmysłową reakcją towarzyszącą uszkodzeniu lub ostrzegającą o zagrożeniu integralności tkanek. Ze względu na podłoże i mechanizm powstawania bólu możemy je podzielić na:
Bóle receptorowe (nocyceptywne), związane z pobudzeniem odpowiednich komórek (receptorów) w organach ciała; najczęściej wyraźnie zlokalizowane, mają dwojaką postać:
- bóle trzewne (rozlewające się, lub odczuwane jako ucisk w obrębie jamy brzusznej i klatki piersiowej,
- bóle somatyczne (konkretnie umiejscowione) występują w obrębie skóry, tkanek kostnych i opłucnej.
Bóle neuropatyczne (przewodowe), związane z uszkodzeniem lub pobudzeniem komórek nerwowych, dzielą się również na dwa typy:
- bóle ośrodkowe – nerwobóle powstające w wyniku ucisku na pień nerwu lub rdzeń kręgowy,
- bóle obwodowe (odczuwane na powierzchni skóry) – pojawiają się jako efekt „odnerwienia” (zniszczenia obwodowych dróg nerwowych), uszkodzenia układu współczulnego (bóle wegetatywne) lub ucisku na korzenie nerwów.
Jaki rodzaj bólu towarzyszy OAB i IC?
W przypadku nadreaktywnego pęcherza(OAB) i śródmiąższowego zapalenia pęcherza (IC) bóle, na jakie skarżą się pacjenci, to przede wszystkim bóle o podłożu neurologicznym. Odczuwane są jako pieczenie, mrowienie, kłucie, rwanie. Ich dotkliwość w niewielkim stopniu, niestety, złagodzić tradycyjnie stosowane w lecznictwie opioidy. Leczenie komplikuje fakt, że chorzy z OAB i IC (zwłaszcza z tą ostatnią chorobą) otrzymują diagnozę i wdrożoną terapię po wielu latach, a zgodnego ze standardami postępowania leczenia przeciwbólowego nierzadko nigdy nie dostają lub otrzymują je w stanie, gdy stopień uszkodzeń uniemożliwia skuteczną terapię przeciwbólową. Duże znaczenie w takim postępowaniu mają lekceważenie dolegliwości pacjenta i przypisywanie ich jego psychice oraz obawa przed włączeniem w odpowiednim czasie silniejszych leków przeciwbólowych (w tym opioidów).
Co to jest ból neuropatyczny?
Ból neuropatyczny jest w medycynie definiowany jako ból odczuwany w związku z zakłóceniem czynności albo uszkodzeniem ośrodkowego, obwodowego lub współczulnego układu nerwowego, zaś w praktyce określany, jako ból pojawiający się w miejscu zmienionego czucia.
W zależności od stopnia nasilenia wyróżnia się trzy główne objawy:
- przewlekły, piekący lub kłujący ból o cechach dyzestezji,
- napadowy ból odczuwany jako przeszywające kłucie lub porównywany do porażenia prądem elektrycznym,
- allodynia – ból wywoływany jest przez niebolesny w normalnych warunkach bodziec: mechaniczny (np. dotyk) lub termiczny (pod wpływem ciepła lub zimna).
Inne, obserwowane u leczonych symptomy to:
- przeczulica (hiperalgezja) – nadmierna reakcja na słabe bodźce dotykowe lub bólowe,
- hiperpatia – odczuwanie bólu także po usunięciu jego źródła,
- parestezje (zakłócenia czucia w postaci nieprzyjemnego mrowienia, pieczenia, kłucia).
Leki stosowane w bólu neuropatycznym
W tradycyjnym leczeniu farmakologicznym stosuje się tzw. „drabinkę analgetyczną”, która stopniuje rodzaj i siłę działania stosowanych leków. Im wyższy jej stopień, tym silniejszy ból do zwalczenia.
Stopień I: analgetyki + leki wspomagające.
Stopień II: słabe opioidy + analgetyki + leki wspomagające.
Stopień III: mocne opioidy + analgetyki + leki wspomagające.
Na wszystkich stopniach drabinki analgetycznej mamy do czynienia z lekami wspomagającymi (koanalgetykami), do których zaliczamy:
a. środki znieczulające: lignokaina, meksyletyna;
b. środki przeciwdrgawkowe: fenytoina, gabapentyna, karbamazepina;
c. środki przeciwdepresyjne: amitryptylina, doxepin, mianseryna;
d. środki przeciwlękowe: alprazolam, diazepam, midazolam, tianeptin;
e. neuroleptyki: haloperidol, promazyna;
f. kortykosteroidy: dexamethazon, encorton;
g. spazmolityki: butylobromek hioscyny, drotaweryna, baclofen;
h. bisfosfoniany: klodronat, pamidronat, zoledronat.
Analgetyki to leki o silniejszym działaniu, zaliczamy do nich:
a. paracetamol,
b. niesterydowe leki przeciwzapalne (NLPZ): celecoxib, diklofenak, ibuprofen, ketoprofen, metamizol, pyralgina, rofecoxib.
Słabe opioidy to:
a. kodeina,
b. tramadol.
Silne opioidy to:
a. morfina - podawana w tabletkach, dożylnie,
b. fentanyl (ok. 100 razy silniejszy od morfiny; stosowany w znieczuleniu operacyjnym) - podawany w postaci iniekcji lub przezskórnie (plastry) ,
c. metadon (w Polsce standardowo niestosowany),
d. buprenorfina - podawana w tabletkach podjęzykowych, przezskórnie (plastry).
W leczeniu bólu neuropatycznego sprawdzają się też w terapii wspomagającej leki antyhistaminowe (histamina podrażnia zakończenia nerwowe), witaminy z grupy B (zwłaszcza kwas foliowy) oraz suplementy zawierające kwasy omega, szczególnie kwas gammalinolenowy (GLA).
Inne metody leczenia bólu neuropatycznego
Niefarmakologiczne metody leczenia bólu stosowane są, gdy zawodne okazują się metody tradycyjne. Pacjenci z bólem neuropatycznym słabiej reagują na opioidy (morfina wciąż pozostaje najbardziej skutecznym środkiem farmakologicznym stosowanym w leczeniu), ich leczenie wymaga często stosowania wysokich dawek tych preparatów, co niesie ze sobą uciążliwe skutki uboczne (nudności, wymioty, zaparcia, senność).
Najczęściej stosowane tutaj metody to:
- neurolizy i blokady – trwałe lub czasowe uszkodzenie (zablokowanie) włókien czuciowych nerwu (np. przy pomocy etanolu),
- termolezja – termiczne uszkodzenie włókien za pomocą prądu elektrycznego,
- zabieg neurochirurgiczny,
- akupunktura,
- elektrostymulacja przezskórna (TENS).
Endorfiny
Na osobną uwagę zasługują, znajdujące się obecnie w fazie testów klinicznych, próby zastąpienia morfiny endogennymi peptydami opioidowymi, czyli endomorfinami. Są to naturalne środki przeciwbólowe produkowane przez nasz organizm (endorfiny), których skutków działania doświadczamy np. w szoku powypadkowym, kiedy to nie czujemy bólu.
Próby przeprowadzone na zwierzętach okazały się bardzo obiecujące – endomorfiny radzą sobie z bólem neuropatycznym o wiele lepiej niż morfina, a ryzyko wystąpienia skutków niepożądanych jest o wiele mniejsze. Problemem pozostaje sposób podawania endomorfin (nie przedostają się one z krwią do mózgu) i ich szybki rozkład w organizmie (konieczne są dalsze modyfikacje).
W Polsce już dwadzieścia lat temu polscy naukowcy zsyntetyzowali substancję przeciwbólową - bifalinę, o której mówi się, że stanowi morfinę XXI wieku (jednak dopiero niedawno uzyskali zgodę na dalsze badania). Pod względem budowy jest ona bliska enkefalinom, naturalnym opioidom, które występują w ludzkim organizmie i regulują poziom bodźców bólowych docierających do mózgu. Bifalina jest znacznie silniejsza niż morfina, nie wykazuje skutków ubocznych morfiny i jest znacznie mniej toksyczna.
Kolejną obiecującą substancją o podobnym działaniu jest opiorfina - naturalny środek przeciwbólowy wyabstrahowany przez francuskich naukowców z ludzkiej śliny. W przeprowadzonych badaniach wykazali oni, że opiorfina jest sześć razy skuteczniejsza niż morfina: zastrzyki podawane w dawce 1 mg na kilogram ciała wykazywały skuteczność przeciwbólową równą iniekcjom 6 mg morfiny na kilogram ciała. Działanie opiorfiny ma polegać na hamowaniu rozkładu enkefalin.
Zaletą wszystkich substancji/metod oddziałujących na receptory endomorfinowe jest ich znacznie wyższa skuteczność w leczeniu bólu neuropatycznego niż obecnie używanych środków przeciwbólowych.
BIBLIOGRAFIA:
Bączyk Ewa, Łuczak Jacek, Kotlińska-Lemieszek Aleksandra, Patomechanizm i leczenie farmakologiczne bólu neuropatycznego , [za:] http://www.czytelniamedyczna.pl,
Celna broń w walce z przewlekłym bólem, [za:] http://www.eduskrypt.pl,
Kotlińska-Lemieszek Aleksandra, Łuczak Jacek, Zasady zwalczania bólów nowotworowych według Światowej Organizacji Zdrowia i Europejskiego Towarzystwa Opieki Paliatywnej, "Gazeta Lekarska", nr 4, czerwiec 2006.
Lewandowski Tomasz, Ból w chorobie nowotworowej, [za:]http://www.czytelniamedyczna.pl,
Naturalny środek bólowy detronizuje morfinę, [za:] www.kopalniawiedzy.pl.
Copyright © by Karolina Sykulska 2006-2024. Korzystanie z portalu i forum jest równoznaczne z akceptacją noty prawnej.